Varanasi stad van het eeuwige leven

Iedere ghat heeft zijn eigen verhaal
 

Tekst: Wilma van der Maten

Er is geen plek in India waar leven en dood met zoveel geuren en kleuren wordt gevierd als in Varanasi.In ’s werelds grootste bedevaartsoord komen jaarlijks miljoenen hindoes zich in de heilige Ganges reinigen van hun zondes. Op de crematieplekken langs de oever worden de lichamen van overledenen in de open lucht verbrand.Wie zijn as over Moeder Ganga strooit, bespaart zich reïncarnatie en gaat meteen door naar het Nirvana. Voor cultuur en kunstliefhebbers is de stad van de paleizen en de tempels een walhalla.

Voordat de zon zich laat zien, verzamelen honderden mannen in rode lendendoeken en vrouwen in witte sari’s zich op de ghats, de stenen trappen langs de rivieroever, voor een heilig bad met de goden. Priesters en bedelaars proberen op de vroege ochtend geld uit de zakken van de pelgrims te kloppen. Op deze sacrale plek, waar eenieder zijn fouten en misstappen wegwast, zeurt niemand over een roepie meer of minder.

Varanasi is ouder dan de geschiedenis

De eerste toeristen die komen aanlopen worden direct omringd door bootmannen. Zij weten dat voor wie Varanasi bezoekt, een vroege ochtendvaart een ‘must’ is. Vanuit de houten sloep ziet de bedrijvigheid langs de heilige rivier er voor een westerling onrealistisch uit. Terwijl honderden mannen en vrouwen een duik in het water nemen, worden op de verbrandings-ghats lichamen gecremeerd en strooien nabestaanden de as in de rivier. Vrouwen doen hun was in het water, families poetsen er hun tanden mee en de ‘chai wallah’, de theeverkoper, kookt het water om thee van te zetten. Hij ontkent dat het hemelse stadsriool ernstig is vervuild. “Moeder Ganga wordt beschermd door Shiva. Vanuit zijn haarlokken stroomt de rivier. Hoe kan het water dan vies zijn? 

De eerste zonnestralen laten zich zien. De ghats worden gehuld in eenbetoverende gloed. ‘Varanasi is ouder dan de geschiedenis, ouder dan de traditie en zelfs ouder dan de legende’, schreef de Amerikaanse globetrotter en auteur Mark Twain (1835-1910). Iedere ghat heeft zijn eigen verhaal. Onze gids wijst naar de Tulsi Ghatin het zuiden van de stad, waar wij met de boot zijn vertrokken. Het was de plek waar in de 16e eeuw de dichter Tulsidas inspiratie opdeed voor de hervertelling van de Ramayana, eenvan de beroemdste hindoeïstischemythologieën over de heldendaden vanLord Rama en de aapgod Hanuman. 

Verderop ligt de eerste crematieplek van de stad. Het is een eerbetoon aan koning Harishchandra. Hij stondbekend om zijn deugdzaamheid, eerlijkheid en goede trouw. Volgens de legende gaf de koning al zijn bezittingen aan de heilige stad Varanasien werkte hij tot zijn dood als lijkverbrander op deze ghat. Tegenwoordig is de Manikarnika Ghat het grootste open crematorium. Mani betekent ‘edelsteen’en Karnika ‘aan het oor’. Shiva moet hier een van zijn oorbellen zijn verloren. Nu stijgen vanaf deze plek vierentwintig uur per dag zwarte rookpluimen op. Dagelijks worden meer dan vijfhonderd lichamen verbrand nadat ze eerst ritueel in de Ganges zijn gebaad en in een witte doek zijn gewikkeld.

Hindoes geloven in hergeboorte na de dood. Maar het blijft de vraag of je goed terecht komt. Je kaste hangt af van je daden in je vorige leven. Eeuwige rust en zekerheid is er pas in het nirvana. Dat bereik je eenvoudig door crematie aan de oevervan de Ganges. De gids vertelt dat delijkverbrandingen een florerendeindustrie zijn. Niet alleen debloemisten en verkopers van hetgeurende sandelhout, maar ook de crematieondernemingen die pakketjes met as van overleden hindoes over de hele wereld ontvangen voor uitstrooiing over ‘Moeder’, verdienen er goed aan.

Rond de brandstapel lopen uitsluitend mannen. Vrouwen worden niet toegelaten. Hun tranen zouden de toegang tot de hemel kunnen versperren. Toeristen mogen wel komen kijken. Ze gruwen, maar vinden het ook spannend. Onze gids drukt ons op het hart uit respect geen foto’s van het ritueel te maken.

Wie geen geld voor de crematie heeft, gooit het lichaam van de overledene de Ganges in. We zien die ochtend verschillende keren een opgeblazen, blauwgekleurd lijk drijven. Op de plekke nwaar tevens pelgrims hun flessen vulle nmet heilig Ganges water voor thuis. Ook de wereldberoemde bergklimmer Edmund Hillary (1919-2008), die als eerste de top van de Mount Everest bereikte, geloofde in de kracht van het vervuilde rivierwater, dat volgens hem niet stonk en zelfs na dagen in een fles helder bleef.

Maar Varanasi is niet alleen de stad vande heilige dip en de lijkverbrandingen. Benares, de oorspronkelijk naam van deze minstens drieduizend jaar oude nederzetting aan de rivier, biedt kunst- en cultuurliefhebbers een walhalla aan tempels en paleizen. In het ‘het huisv an Lord Shiva’ ontmoeten volgens het hindoegeloof alle goden elkaar. Parallel aan het leven langs de rivier bevindt zich achter de zandkleurige gahts en kleurrijke tempels een labyrint van drukke steegjes. Die komen bijna allemaal uit bij de beroemdste tempel‘Kashi Vishwanath’, ook wel de GoudenTempel. De voettocht vanaf de ghats gaat door een mensenzee in smalle steegjes. In de winkeltjes kun je vanalles voor je bruiloft tot aan je begrafenis kopen. Rond de tempel is behoorlijk wat politie op de been. Want het heiligdom van Lord Shiva staat in de schaduw van de witte Gyanvapi Moskee. Volgens radicale hindoes is het islamitische gebedshuis gebouwd op de plek waar de oorspronkelijk de Gouden Tempel verrees. Moslims, die zo’n kwart van de stedelijke bevolking uitmaken, bestrijden deze ‘leugen’. Om religieus geweld te voorkomen is de tempel dag en nacht omringd door agenten. Via een metaaldetector moet je naar binnen.

Een ander hoogtepunt onder de ‘duizenden’ tempels in en rond de stad is de nieuwe Vishwanath Mandir, die zich bevindt op het terrein van de Benaras Hindoe Universiteit. Het is een complex van negen tempels, waaronder die van de aapgod Hanuman en de olifantengod Ganesh.

Varanasi is een stad waarin je vooral veel moet wandelen om de cultuur en de geschiedenis te leren kennen. Het leven speelt zich als een film voor je af. Op elke plek gebeurt van alles. Laat je vooral onderdompelen. Al werkt de kakofonie van de niet aflatende claxonnerende auto’s en riksja’s soms behoorlijk op je zenuwen.

Wij eindigen de dag zoals we die ook begonnen: in de Ganges op de boot. Om voor het Piazza San Marco van Varanasi, de Dashashwamedh Ghat, te genieten van een muzikale avond vol met zang en dans. Deze ghat is opnieuw een verzamelpunt van pelgrims die als het donker wordt kleien olielampjes aansteken en ze vervolgens samen met bloemen op het water laten drijven. Onder een heldere sterrennacht met een fonkelend vlot aan lichtjes mag ieder bezoeker een wens doen. Hindoes geloven dat in de heiligste stad van India die op een dag zeker zal uitkomen.

Bekijk alle rondreizen door India.