De vele gezichten van de Zijderoute
Een reis door de geschiedenis
Eeuwenlang vormde de Zijderoute de enige verbinding tussen Europa en het verre oosten. Langs deze wegen ontstond al in de Romeinse tijd een levendige handel. Buskruit, papier en natuurlijk zijde maakten zo hun weg vanuit China naar Europa. Maar ook culturen en volkeren maakten de lange reis van oost naar west. In Centraal-Azië, een knooppunt op de route, ontstond culturele mengelmoes die zijn weerga niet kent.
De dead valley van China
Het landschap in het westen van China laat zich het beste met één woord kenmerken: desolaat. Dit is het domein van de onverbiddelijke Gobiwoestijn en zandduinen van de Taklamakan – letterlijk vertaald ‘de plek waarvan niemand terugkomt’. Een gigantisch contrast met de rest van China. Niet verwonderlijk: de stad Kashgar ligt dichterbij Damascus dan bij Beijing. Hier wonen de islamitische Oeigoeren, te herkennen aan hun typische hoedjes en lange baarden. Ze spreken hun eigen taal die nauw verwant is met het Turks, die wordt geschreven in het Arabische schrift. Op reis door deze regio waan je je plotseling in een andere wereld. Maar de Oeigoeren zijn hier niet altijd geweest. In de 8e eeuw vestigden zij zich hier, na een lange reis vanuit Siberië.
Daarbij mengden zij met de Tocharen – een mysterieus volk waar maar weinig van over is gebleven. En dat wat we wel weten, maakt hun mysterie alleen maar groter. In het centrale museum van Turpan liggen twee goed geconserveerde mummies, waarvan alle haren nog uit de schedel steken. Wie ze goed observeert zal verbaasd staan: deze twee voorvaderen van de Oeigoeren waren blond!
Blonde boeddhisten
Uit onderzoek blijkt dat de Tocharen oorspronkelijk uit Europa kwamen. Al in de 2e eeuw v.C. maakten zij de lange tocht naar het oosten en volgden daarbij precies dezelfde route die later de Zijderoute werd. Nog altijd kun je Oeigoeren zien met blond haar of blauwe ogen. De Zijderoute stond ook in contact met India. Toen het boeddhisme begon te groeien in India, namen handelaren de nieuwe religie mee naar Centraal-Azie. De Tocharen bekeerden zich en masse en bouwden gigantische tempelcomplexen. In de afbeeldingen van hun priesters zie je duidelijk: dit waren blonde boeddhisten in China. De Chinese handelaren die de grotten en tempels zagen waren ondersteboven van de rijkdom. Uiteindelijk namen zij het boeddhisme mee terug naar China, om daar nooit meer weg te gaan.
Een Centraal-Aziatische metropolis
Ook Oezbekistan was eeuwenlang een knooppunt op de Zijderoute. De hoofdstad Tasjkent is als gevolg één van de meest multiculturele steden van Azië. Koreaanse restaurants, Armeense kerken, Arabische moskeeën, Russische en Turkse badhuizen: het hele continent komt hier samen. Dichterbij het centrum veranderen de sovjetflats en boulevards in lemen huizen en onverharde straten. De binnenstad is het oudste deel van Tasjkent. Een doolhof van binnenplaatsen, steegjes en boomgaarden. Traditiegetrouw wonen Oezbeken in grote samengestelde huizen met meerdere gezinnen. Die worden goed versierd: huizen zijn het allerbelangrijkst voor Oezbeken. Een groot verschil met de naburige Kazachen, die van oorsprong nomadisch zijn: voor hen is de auto belangrijker.
Grieken, Perzen, Russen, Arabieren en Turken
De tweede stad van Oezbekistan, Samarkand, kent een veel langere geschiedenis. Het duikt voor het eerst op in de tijd van Alexander de Grote. Na zijn overlijden besloten veel soldaten en generaals zich hier te vestigen. Samarkand ontwikkelde zich tot één van de rijkste steden ter wereld. In Afrosiab, een buitenstad van Samarkand, werd een gigantisch badhuis gebouwd, met prachtig versierde muren die even goed gevonden hadden kunnen worden in Italië of Griekenland.
Uiteindelijk werd de stad veroverd door de Perzen, daarna de Arabieren en vervolgens door Turkse volkeren. Overal in de stad vind je daarom sporen van andere culturen. Maak bijvoorbeeld een bezoek aan één van de verborgen synagogen of kerken. En wie zijn oren spitst, zal opvallen dat in elke straat een andere taal gesproken wordt. Tadzjieks, Oezbeeks of Russisch: een inwoner van Samarkand moet meester zijn van alle drie de talen om uit de voeten te kunnen.
De arendjagers van Kirgizië
Ingesloten tussen Oezbekistan en China ligt het kleine Kirgizië. Dit land bestaat voor 95% procent uit bergen. Je kunt hier dagen wandelen door de natuur. De meeste Kirgiezen wonen in wollen tenten (‘joerts’) waarmee ze het land doortrekken.
De nomadische levensstijl is slechts één van de vele eeuwenoude gebruiken die met overtuiging in leven worden gehouden in Kirgizië. Ook op het gebied van sport blijven de Kirgiezen vasthouden aan de tradities. Boogschieten is nog altijd populair en er wordt regelmatig een potje “Kok-boroe” gespeeld: een soort polo waarbij de bal bestaat uit een geitenkarkas. Om deze sporten een internationaal podium te geven organiseert Kirgizië de ‘Nomad Olympics’. Teams van overal ter wereld doen mee, gepaard met veel internationale aandacht. In het kielzog hiervan grijpen veel jongeren terug op een traditie die het meest tot de verbeelding spreekt: arendjagen. Vroeger werd deze kunst van vader op zoon doorgegeven; tegenwoordig kun je je aanmelden bij één van de nieuwe en georganiseerde opleidingsplekken. Sinds de oprichting floreert deze oude symbiose tussen dier en mens als nooit tevoren. En eerlijk gezegd: er is geen traditie die de innige band tussen de Kirgiezen en hun wilde omgeving zo goed symboliseert als het arendjagen.
Het nomadenleven in Kirgizië
De joert is hét symbool van Kirgizië. Sterker nog: het dak van een joert staat op de nationale vlag! Op reis langs de Zijderoute overnachten we daarom ook in deze iconische witte tenten. Midden in het prachtige landschap van de Kirgizische bergen. Als na de traditionele maaltijd de zon langzaam ondergaat voel je je één met de natuur.
Samarkand slim bekeken
Het eeuwenoude Samarkand heeft de eer het eerste ‘smartmuseum’ van Centraal-Azië te huisvesten. In de tombe van de grote veldheer Timoer Lenk, één van de hoogtepunten van de stad, vind je nu een speciale vleugel vol virtual reality brillen. Met een soort röntgenvisie laat deze bril je alle fundamenten en details zien van deze indrukwekkende tombe.
Oezbekistan visumvrij!
Vaarwel lastige visumprocedures: sinds kort kun je zonder visum naar Oezbekistan. Kazachstan en Kirgizië waren al eerder. Alleen voor Turkmenistan en China zijn visa nog verplicht.
Een paradijselijke pleisterplaats
De Nurata-bergen van Oezbekistan zijn de verste uitlopers van het Himalaya-massief. Een laatste ‘tour de force’ voordat het landschap langzaam verandert in een eindeloze steppe. In de smalle en vruchtbare bergvalleien wonen afgelegen berggemeenschappen, die voor ons de deuren openen tijdens een homestay: een vast onderdeel van onze Oezbekistanreis. 
Top 5 van reisbegeleider Frederik Hemmes
- Ashgabat
Een gouden standbeeld dat met de zon meedraait, gigantische constructies in de vorm van een boek en straten vernoemd naar de familie van de president. Niets is te gek in het waanzinnige Ashgabat! - Savitsky-museum
In het desolate Nukus staat één van de bijzonderste musea ter wereld: het Savitsky-museum. Veel verboden kunst uit de Sovjet-Unie werd hierheen gesmokkeld. De muren hangen helemaal vol, schots-en-scheef met kleine geïmproviseerde lijsten. Ik ben telkens weer verbaasd! - Medrassa’s van Khiva
De oude stad van Khiva is net een openluchtmuseum. Zo bijzonder! De middeleeuwse gebouwen zijn fantastisch bewaard gebleven. En er is zoveel te zien: er zijn bijvoorbeeld meer dan 50 monumentale koranscholen! - Balbals bij Burana
In de glooiende velden vlakbij Bishkek staat een verlaten toren: de Burana-toren. Het enige overblijfsel van een eeuwenoude stad. Op zichzelf al een bizar gezicht. Maar vlakbij de toren ligt ook een groot veld vol ‘balbals’: kleine stenen beeldjes die verre voorvaderen afbeelden. Niemand weet hoe oud ze zijn. - Kolsai-meren
Prachtig blauw water tussen steile kliffen en besneeuwde bergtoppen: alles is mooi aan de Kolsai-meren in Kazachstan. Maar één meer is extra bijzonder: Kaindy. Hier steken kale boomstammen uit het water. Van een buitenaardse schoonheid!
