Estland, het digitale wonder

door Ricci Scheldwacht

Het is de noordelijkste van de Baltische Staten, die doorgaans in één adem worden genoemd: Estland, Letland, Litouwen. Qua oppervlakte en met zijn 1,3 miljoen inwoners is het de kleinste van de drie. Maar wat de digitalisering betreft is Estland de absolute koploper. Niet alleen in de Baltische Staten of in Europa. Nergens in de wereld is er een land waar de digitale samenleving zo ver is doorgevoerd als in Estland. Sinds 2000 is toegang tot internet vastgelegd in de grondwet. En voor iedereen in het land is er gratis wifi.

Gratis internet

Revolutionair, zo was de aanpak te noemen, waarmee de Esten na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 het land opnieuw vorm wisten te geven. Het land moest van scratch worden opgebouwd. Al vanaf het midden van de jaren negentig van de vorige eeuw was het duidelijk dat daarbij een belangrijke rol was weggelegd voor internet. Iedereen in Estland moest toegang krijgen tot de digitale snelweg. Want die zou de Esten naar toekomst van de 21ste eeuw leiden. Door het hele land werden glasvezelkabels aangelegd. Bibliotheken, gemeentekantoren en andere openbare gebouwen stelden computers beschikbaar met gratis internet. Wie niet wist hoe het werkte, kon gratis internetlessen volgen. De inwoners van Estland moesten vertrouwd worden gemaakt met de grenzenloze mogelijkheden van het wereldwijde web. Tegelijkertijd werden de overheidsdiensten gedigitaliseerd. In 1997 startte Estland met e-Governance. De overheid speelde daarin een leidende rol. Het resultaat: een digitale samenleving, die zijn gelijke niet kent.
 

e-dentity kaart

Inmiddels heeft 98% van de 1,3 miljoen inwoners van Estland een digitaal paspoort - een soort DigiD, maar dan beter - waarmee ze alle zaken met de overheid kunnen regelen. Of het nu gaat om het aangeven van een pasgeboren baby, de aanvraag van een parkeervergunning of het stemmen bij de verkiezingen, het kan allemaal met een en dezelfde e-dentity kaart die elke inwoner van Estland bezit. De kaart kan ook worden gebruikt voor het zetten van een elektronische handtekeningen bij het sluiten van contracten, zoals het kopen van een huis. Alle administratieve rompslomp behoort daarmee tot het verleden. En het is ook nog eens goed voor het milieu.

Digitale expats

Ook niet-Esten kunnen zich sinds 2014 als e-resident van Estland laten inschrijven, zonder er echt te wonen. Meer dan veertigduizend mensen uit het buitenland maakten al van deze mogelijkheid gebruik. Een groot aantal van hen is nog nooit in Estland geweest. Sinds 2014 heeft Estland een zogeheten e-residency programma in het leven geroepen om internationale start ups aan te trekken. Eenmaal in het bezit van een e-dentity is het gemakkelijk om online een bedrijf te registreren zonder daarvoor naar Estland te reizen. Skype, dat werd opgericht door een Zweed en een Deen, begon zijn zegetocht vanuit Estland. Het succes van de internetbeldienst resulteerde in een Skype-effect. Inmiddels heeft Estland het hoogste aantal start-ups per hoofd van de bevolking, hoger dan in Silicon Valley. Het doel van de Estse overheid is ambitieus: het land wil in 2025 tien miljoen e-residents hebben. Sinds de aankondiging van de Brexit is het aantal aanmeldingen van Britse ondernemers bovendien flink gestegen. Als e-ingezetene van Estland kan hun bedrijf binnen de EU blijven. In Februari 2019 hadden 1335 Britten zich als digitale inwoner van Estland ingeschreven.

X-Road

In twintig jaar tijd heeft Estland zich ontwikkeld tot het best gedigitaliseerde land ter wereld. Een van de succesfactoren van de vergevorderde digitalisering is dat alle databases in het land op elkaar aangesloten zijn door ‘X-Road’. Deze digitale verkeersader verbindt de databases met de internet-portals die op hun beurt burgers en instellingen toegang tot die databases geven. Maar de absolute sleutel tot het succes is de ver doorgevoerde elektronische identiteit van de Esten. Elke inwoner heeft een vast identiteitsnummer dat toegang tot geeft tot alle instellingen en overheidsdiensten. Het gebruik van dat nummer is wettelijk verplicht. Iedereen, ook oudere mensen moeten meedoen. Eerder werd in Finland een soortgelijke e-identiteitskaart ingevoerd. De kaart daar was vrijwel exact hetzelfde. Maar in Finland mocht de bevolking kiezen of ze hem gebruikten. In Estland is het gebruik ervan verplicht. Wat in Finland uitdraaide op een mislukking, werd in Estland een groot succes.

Bekijk onze reizen door Estland.