Ongeschonden wildernissen

De oerbossen van Oost-Europa

Vroeger was Europa één groot bos, maar daar is nog maar weinig van over. Alleen in het oosten van Europa vind je nog echte oerbossen, waar het leven sinds de laatste ijstijd onveranderd is. Wolven, beren, lynxen: allemaal hebben ze hun huis in deze ondoorgrondelijke wouden. We hebben het over het Bialowiezawoud in Polen en het Naliboki-bos in Wit-Rusland, alle twee bijzondere Djoserbestemmingen.

Koninklijke jacht op wisenten
Juist dat het bos van Bialowieza volledig in zijn oorspronkelijke staat is gebleven, en het daardoor altijd barstte van het wild, is de reden dat het zo goed is beschermd. Al in de 15e eeuw bouwde de Poolse koning hier een speciaal jachthuis, op dat moment het eerste gebouw in het bos. Er lag toen nog geen enkele weg. De enige manier in en uit te reizen was met een bootje over de rivieren. Op expeditie vanuit hun nieuwe uitvalsbasis kwam het koninklijk hof er al snel achter dat er ontzettend veel wisenten leefden in het bos. Een grotere jachttrofee was niet voor te stellen! Zodoende duurde het niet lang voordat het jagen op deze Europese bizons een koninklijk voorrecht werd. Ieder ander die durfde te stropen moest het bekopen met zijn leven. En zo bleef het honderden jaren, ook toen de Russische tsaren de macht overnamen in het oosten van Polen, en zelfs ook nadat de communisten hun intrede maakten.

Nieuw leven in dode bomen
Maar het zijn niet alleen de bizons die al die tijd ongestoord hun gang hebben kunnen gaan. Ook de rest van de natuur bleef onaangeraakt. Als een boom stierf en omviel, dan bleef hij gewoon liggen – terwijl in de rest van Europa deze waarschijnlijk netjes zou worden opgeruimd of geborgen zou worden door houthakkers. En dat is minstens zo belangrijk gebleken in het natuurbeheer! Want in zo’n dode boom groeien binnen een mum van tijd tientallen kleine plantjes en paddenstoelen. Bovendien zit een stronk vol waardevolle voedingsstoffen voor jonge boompjes. Al die dode bomen dragen bij een nieuwe wildernis, en dan hebben we het nog niet eens over de insecten die erin leven. Dat is een geschenk voor bijvoorbeeld vogels. Neem daarom zeker een verrekijker mee als je dit oerbos bezoekt: de kans is ontzettend groot dat veel bijzondere vogels kunt zien die je in de rest van Europa amper kunt vinden.

Het moeras van Wit-Rusland
Het bos van Bialowieza ligt gedeeltelijk in Polen en Wit-Rusland. Vooral Wit-Rusland kent nog talloze andere wildernissen. Zoals het Naliboki-woud, dat net ten noorden van Bialowieza ligt. En zoals er in Polen ook één dier verantwoordelijk is voor de weelderige staat van het bos, zo is er ook in Naliboki één duidelijke redder geweest: de bever. Relatief recent, namelijk in de jaren 70, stopte de jacht op bevers abrupt en konden de dieren ongestoord hun gang gaan in het drassige bos. De populatie ontplofte en binnen een mum van tijd werden er naar schatting 6000 dammen gebouwd. Alle invloed van de mens, die overigens al spaarzaam was, werd zo weggespoeld: het bos keerde terug naar zijn compleet wilde staat.

De Wit-Russische big-five
Met het einde van menselijke invloed kwam ook het wild terug. En hoe! Tegenwoordig is er zelfs sprake van een ‘Wit-Russische big five’. Beren, lynxen, wolven, bizons en elanden: ze zijn met veel geluk allemaal te spotten tijdens een safari door het woud. Dat is wel heel anders dan in Afrika. In plaats van grote safaritrucks leggen we de langere afstanden af met een oude en betrouwbare Lada Niva, de sterkste terreinwagen van de Sovjet-Unie. Die maakt zonder moeite korte metten met de moerassige ondergrond, maar helaas niet zonder lawaai te maken. Om écht dichtbij het wild te komen gaan we te voet verder, onder de bezielde begeleiding van parkranger Vadim: een gelauwerd bioloog die er zijn levenswerk van heeft gemaakt de terugkeer van het wild in kaart te brengen en te beschermen. Hij leest het woud als een boek. Zelfs de meest minieme en vage sporen zijn voor hem genoeg om de weg te vinden naar wolvenholen of de graasplekken van bizons.

Maar weinig toeristen weten de weg te vinden naar het Nalibokiwoud, met als gevolg dat de lokale natuur nog volledig verwilderd is. Vooral wolven en lynxen zijn nog erg schuw, dus we nemen drie dagen de tijd om ze te spotten. Die tijd heb je goed nodig! Zo wordt je langzaam, onder andere vanwege de kennis van Vadim, ingewijd in het bos. Als je dan het grote wild tegen het lijf loopt voel je je echt even één met de natuur. Gewoon binnen Europa, op slechts drie uur vliegen of een dag treinen van Amsterdam.

Bekijk onze reizen door Polen.

Bekijk onze reizen door Wit-Rusland.