Het bijzondere werelderfgoed van Tallinn

Tekst: Linda Lak Met dank aan: Nederlandse Unesco Commissie, reisbegeleiders Frederik Hemmes en Paul Kok

Als bezoeker van Hanzestad Tallinn wandel je letterlijk over een cadeau uit lang vervlogen tijden. In de middeleeuwen mocht je hier pas de stadspoorten passeren als je ten minste 1 kei meebracht. De nu zo karakteristiek straatjes zijn met deze stenen gelegd. Een bijna sprookjesachtig verhaal dat goed past bij de sfeer in de historische binnenstad, die door Unesco is uitgeroepen tot werelderfgoed.

Levendig erfgoed

Tallinn werd gesticht in de 13e eeuw toen Ridders van de Duitse Orde het gebied overnamen van de Denen. Het iconische Toompeakasteel dateert uit deze periode. Door de centrale ligging kwam de ontwikkeling van de stad van de 13e tot de 16e eeuw in een stroomversnelling. Binnen het handelsnetwerk van de Hanze groeide Tallinn uit tot een welvarende Noord-Europese handelsstad. Het oude centrum, Vanalinn, is uitzonderlijk goed bewaard gebleven en zo uniek dat Unesco het in 1997 officieel uitriep tot werelderfgoed. Voor de Esten was dit een belangrijke mijlpaal bij de opbouw van hun soevereine staat, na eeuwen speelbal te zijn geweest van Scandinavische, Duitse en Russische overheersers. Niet alleen de architectuur, ook het dagelijks leven herinnert aan de bloeiperiode van de stad. Van oudsher is Vanalinn verdeeld in de boven en benedenstad. De heuvel, Toompea, was de plek voor de adel en hoge geestelijkheid en is nog altijd het bestuurlijk centrum. Net als vroeger is de benedenstad een bruisend geheel van bezoekers, handel en nijverheid.
 

Bij mooi weer kun je 60 kilometer verderop Finland zien liggen

Bovenstad

Onze verkenningstocht van de oude stad begint met een klim naar het hoogste punt van de Toompea, de Domberg, die de bovenstad vormt. Door een poortje lopen we de Pikk Jalg ‘het lange been’ op. Een steil 14e eeuws straatje met originele klinkers en hoge muren aan weerszijden. Je ziet hier schilders aan het werk en hoort de straatmuzikanten. Bovenop de heuvel biedt het Patkul uitzichtspunt een prachtig weids uitzicht over de ommuurde benedenstad met zijn buitengewoon hoge aantal uitkijktorens. Zo’n 20 van de oorspronkelijk meer dan 40 torens zijn bewaard gebleven. Daarnaast zie je vele kerktorens, waarvan de Sint Olafkerk met 124 meter de hoogste is. Lange tijd was dit de hoogste toren van Oost-Europa. Van hieruit kijk je verder in de richting van de haven en zee. Bij heel mooi weer kun je 60 kilometer verderop Finland zien liggen. Een ander hoogtepunt van de bovenstad is het 13e eeuwse Toompeakasteel. Tegen de oorspronkelijke restanten van het kasteel is in 1922 de Riigikogu gebouwd, het grote roze gebouw waarin het Estse parlement zetelt. Van het oude kasteel zijn drie van de vier hoektorens nog intact, waaronder de imposante Lange Herman van 45 meter hoog. Zin in een fysieke uitdaging? Beklim dan de ruim 200 treden van deze toren en geniet wederom van een prachtig uitzicht. Als groot contrast staat recht tegenover het kasteel de Russisch-orthodoxe Alexander Nevsky-kathedraal uit 1900. Een weelderig bouwwerk met uivormige koepels, goud en mozaïeken. Dit symbool van Sovjetoverheersing is een doorn in het oog van vele Esten en de sloop ervan is terugkerend onderwerp van debat.
 

Bijzonder is de oudste nog functionerende apotheek van Europa

Verderop is de meer bescheiden Mariakathedraal een bezoekje waard. Deze kathedraal, beter bekend als de Dom, werd gebouwd na de Deense invasie in de 13e eeuw en is de oudste kerk van de stad. Langs uitkijktoren ‘Kiek in de Kok’ vervolgen we onze weg in de richting van de benedenstad. ‘Kiek in de Kok’, letterlijk ‘kijkje in de keuken’, dankt haar naam aan het feit dat de soldaten vanaf deze toren precies in de keuken van het kasteel daaronder konden kijken waar de keukenmeiden aan het werk waren. Onder de resten van dit kasteel bevindt zich de ingang naar de Bastion-tunnels. Een ondergronds netwerk aangelegd in de 17e eeuw door de Zweden als sluiproute voor het geval de Russen zouden aanvallen.
 

Benedenstad

Via de Luhike Jalg ‘het korte been’ bereiken we de benedenstad met als kloppend hart het raadhuisplein, Raekoja. Een fotogenieke herinnering aan het belang van de Hanze-periode waar al eeuwen markten worden gehouden. Het plein wordt begrensd door het gotische stadhuis uit 1404, de Raekoda met zijn minaret-achtige toren. Tegenwoordig wordt het stadhuis ingezet voor ceremoniële gelegenheden en binnenin is een museum. Rondom het plein staan koopmanshuizen in pasteltinten. Een bijzonder gebouw om een kijkje in te nemen, is de oudste nog functionerende apotheek van Europa uit 1422. Strijk dan gerust neer op een terrasje en laat je door de historische kledij van de bediening verder meevoeren in de sfeer van de late middeleeuwen. De kronkelende straten van de benedenstad zijn rijk aan kleurrijke koopmans-, gilde- en pakhuizen waarvan een deel dienst doet als museum. In het voormalige Grote Gildehuis uit de 15e eeuw laat het Ests Historisch Museum de rijke geschiedenis van het land zien. Ook het recent opengelegde steegje Katariina Käik is zeer de moeite waard. Hier zijn in de middeleeuwse muren verschillende werkplaatsen gehuisvest en zie je ambachtslieden aan het werk. De vele kerken in stad zijn opmerkelijk, omdat ten tijde van het Sovjetregime religie verboden was. Door een bord ‘museum’ op de deur te hangen wist men echter de Sovjetregels te omzeilen. Veel kerken vervullen die rol nog steeds. Ondanks de lange buitenlandse overheersing heeft Tallinn een verrassend eigen karakter. Met haar decor van pasteltinten, kerken en torens is het een stad die uitnodigt tot verdwalen.

Estisch songfestival

De Esten zijn dol op hun koren en houden elke 5 jaar hun nationale songfestival. Amateurkoren vanuit het hele land treden dan 2 dagen op in Tallinn. Sinds 2008 staat dit evenement op de representatieve lijst van het immaterieel cultureel erfgoed van de mensheid van Unesco. Deze lijst omvat immateriële zaken, die worden overgedragen van generatie op generatie en belangrijk zijn voor een gemeenschappelijke identiteit. Tijdens een bezoek aan Tallinn kun je het songfestival-terrein bezichtigen.

Bekijk onze reizen door Estland.