Argentinië: Land van weemoed en migranten
Messi, Máxima en paus Franciscus. Alle drie wereldberoemd, alle drie geboren in Argentinië en alle drie nakomelingen van Europese migranten.
Tekst Ricci Scheldwacht
MULTI CULTUREEL
De overgrootvader van Lionel Messi werd geboren in Catalonië, Máxima Zorreguieta komt uit een familie van Baskische migranten. En de vader van Jorge Mario Bergoglio - paus Franciscus - kwam uit Italië. De meeste Argentijnen hebben voorouders die uit Spanje of Italië komen. Later kwamen de Engelsen en de Duitsers. Dat zorgt ervoor dat Argentinië van alle Zuid-Amerikaanse landen het meest Europees aandoet en een westerse cultuur heeft. Toch kan Argentinië met recht een multiculturele samenleving genoemd worden. Naast de oorspronkelijke Indiaanse bevolking, die veelal in het noorden van het land woont, kent het land ook een grote Aziatische gemeenschap sinds Chinese, Japanse en Zuid-Koreaanse migranten zich vooral in hoofdstad Buenos Aires vestigden. Ook wonen er bijna een half miljoen afstammelingen van migranten uit het Midden-Oosten, de meesten afkomstig uit Libanon en Syrië.
IMMIGRATIELAND
Argentinië is een echt immigratieland en wordt ook wel het tweede beloofde land van Amerika genoemd. Van de 42 miljoen inwoners behoort nog geen miljoen tot de oorspronkelijke Indiaanse bevolking. Het waren de Spanjaarden die begin 16e eeuw het land ontdekten en het drie eeuwen koloniseerden. In de 19e eeuw brak er een burgeroorlog uit en riepen een aantal Argentijnse provincies in 1816 de onafhankelijkheid uit. Het zou nog tot 1853 duren eer Argentinië zijn eerste grondwet had en de eerste president werd gekozen. De meeste migranten kwamen naar Argentinië met de hoop op een beter bestaan. Gelukszoekers zouden ze vandaag de dag worden genoemd. Toch heeft juist de komst van migranten er mede voor gezorgd dat het land zich kon ontwikkelen tot een van de rijkste landen ter wereld. Door de enorme ruimte - Argentinië heeft een oppervlakte van 2.780.400 km² - en de vruchtbare grond werd Argentinië een van de grootste vlees- en graanproducenten ter wereld en veroverde het een plek in de top tien van voedselproducenten. Vleesproducten, granen, soja, mais, fruit en uiteraard wijn zijn nog altijd veelgevraagde exportproducten. In het kielzog van het agrarische succes groeide ook de industrie in en rondom Buenos Aires en Rosario explosief. 
SOCIALE KLASSENSTRIJD
Het nieuwsbericht dat Argentinië sinds vorig jaar failliet is, moet voor een buitenstaander daarom een vreemde gewaarwording zijn geweest. Hoe kon zo’n rijk land in zo’n diepe crisis raken? Wie de Argentijnse geschiedenis een beetje kent, weet dat de neergang niet zomaar is ingezet, maar een langere aanloop kent en meerdere oorzaken heeft. Sinds zijn bestaan wordt het land gekenmerkt door een sociale strijd tussen de rijke plattelandsfamilies en de arbeidersklasse.
PERONISME
Aanvankelijk hadden de grootgrondbezitters het voor het zeggen, totdat in de jaren veertig van de vorige eeuw kolonel Juan Péron zich opwierp als de nieuwe leider en pleitte voor sociale rechtvaardigheid voor iedereen. Onder zijn regeerperiode kwam er een minimumloon, een ziektewet en kregen arbeiders recht op pensioen. Vrouwen kregen kiesrecht. Het peronisme, dat wordt bestempeld als zowel anti-kapitalistisch als anti-communistisch, werd een belangrijke ideologie in de Argentijnse politiek. Vooral bij het gewone volk waren Péron en zijn vrouw Evita mateloos populair. Toen Evita op 33 jarige leeftijd overleed aan de gevolgen van baarmoederhalskanker was het land in diepe rouw. In 1955 werd Péron na een militaire staatsgreep afgezet en leefde hij in ballingschap. In 1973 keerde hij terug naar Argentinië en werd hij opnieuw tot president gekozen. Zijn nieuwe echtgenote Isabel werd vice-president.
DE MACHT VAN VIDELA
Toen Péron een jaar later overleed, volgde Isabel haar man op, totdat zijzelf na een militaire staatsgreep gedwongen werd om af te treden. De dictator Jorge Videla nam de macht in handen. Onder zijn bewind werden naar schatting 30.000 mensen ontvoerd, gemarteld en vermoord. De moeders en echtgenotes van de slachtoffers, beter bekend als ‘de dwaze moeders’ wisten door jarenlange demonstraties op Plaza de Mayo de steun van internationale mensenrechtenorganisaties te krijgen. Wereldwijd nam de kritiek op het Videla-regime toe en onder internationale druk moest de junta plaatsmaken voor een democratische regering. In 1983 werden er voor het eerst vrije verkiezingen gehouden. Twee jaar later werd Videla veroordeeld voor misdaden tegen de menselijkheid.
NATIONALE TROTS
Onder Videla was het land door corruptie al in economisch verval geraakt. Maar ook onder de nieuwe democratische regering ging het land economische achteruit. De overheid had te veel nieuw geld laten bijdrukken, waardoor de waarde van de peso kelderde. Terwijl de prijzen stegen, bleven de lonen op hetzelfde niveau. Ontslagen vielen. De werkloosheid steeg tot 20 procent. Om de economische crisis tegen te gaan besloot de regering de weg in te zetten naar liberalisering van de markt. Staatsbedrijven werden geprivatiseerd. Bovendien werd de peso verbonden aan de Amerikaanse dollar. Aanvankelijk leken de maatregelen te werken. Het land kende zelfs een aantal jaren van opmerkelijke groei. Maar toen de hele wereld werd getroffen door de financiële crisis, trof die ook de Argentijnse export flink. De staatsschuld liep zo hoog op dat het land in 2001 failliet werd verklaard. Argentinië kon rekenen op steun van het Internationaal Monetair Fonds (IMF), maar in 2014 werd het land op last van een Amerikaanse rechtbank opnieuw failliet verklaard.
Later dit jaar vinden in Argentinië de verkiezingen plaats. Christina Kirchner, de huidige president en leider van de Peronistische partij mag niet meer meedoen, omdat zij het maximum van twee ambtsmijnen heeft gehaald. De populariteit van de aanvankelijk populaire Kirchner, die haar man opvolgde als president, is zienderogen afgenomen. Het zijn met name de rijken die van haar beleid hebben geprofiteerd. De gewone Argentijnen hebben het nakijken. Zij zoeken troost bij hun nationale trots. Zoals de tango en geroosterd vlees van de asado (Argentijnse barbecue), waar Argentijnen zo van houden. Ach, wie kan ze wat maken? Want zij hebben Messi, Máxima en de paus.
> Rondreizen Argentinië
