Iran mag weer meedoen
Tekst | Ricci Scheldwacht
Dankzij het nucleair akkoord met Iran komt er een einde aan de economische boycot, die het land jarenlang in een isolement hield.
> Rondreizen Iran
Een werelddeal, zo kan het nucleair akkoord tussen Iran en zes wereldmachten gerust worden genoemd. Het verdrag heeft namelijk verstrekkende gevolgen. Niet alleen voor Iran, maar ook voor veel andere landen in de wereld.
Met het akkoord lijkt er een einde te komen aan de jarenlange economische boycot die Iran in een diep isolement hield.
‘We hebben een buitengewone kans om een nieuwe weg in te slaan naar een betere wereld. We moeten die kans grijpen,’ sprak de Amerikaanse president Barack Obama hoopvol. Daarvoor mag hij rekenen op de steun van de Iraanse president Hassan Rohani en diens minister van Buitenlandse Zaken Mohammed Zarif. Om echt een nieuwe weg in te kunnen slaan, moest Iran eerst breken met de isolatie-politiek van eerdere regimes, waardoor het land internationaal totaal geïsoleerd kwam te staan.
Economische sancties
De slechte betrekkingen tussen Iran en het Westen dateren al van 1979 toen onder leiding van Ayatollah Khomeimi de islamitische republiek Iran werd uitgeroepen. Als steunbetuiging aan de revolutie gijzelde een groep studenten 63 Amerikanen in de Amerikaanse ambassade in Teheran. Daarop kondigde Amerika voor het eerst een economische boycot af. In de jaren daarna zouden er na nieuwe aanvaringen tussen beide landen telkens strengere sancties volgen.
De verhouding tussen Iran en het Westen bereikte een dieptepunt toen in 2005 de net aangetreden president Ahmadinejad het nucleaire verrijkingsprogramma nieuw leven inblies. Dat was een paar jaar eerder onder druk van de Verenigde Naties stilgelegd, omdat Amerika vermoedde dat Iran een atoombom wilde maken. Binnen korte tijd beschikte Iran over genoeg voorraden verrijkt uranium om een kernbom te produceren. Iran wees de beschuldigingen van de hand. De vrees dat Iran toch stiekem aan een atoombom werkte, werd gevoed door de oorlogsretoriek van Ahmadinejad, die opriep om Israël van de kaart te vegen. Dat Iran bovendien weigerde om onafhankelijke atoominspecteurs toe te laten, maakte de dreiging nog reëler.
Onder aanvoering van Amerika kondigde de Veiligheidsraad verregaande sancties af. Ook de handelsbeperkingen tegen Iran werden strenger. Nadat Iraanse banktegoeden in het buitenland waren bevroren, werd Iran uitgesloten van het internationale betalingsverkeer.
Grote kloof tussen rijk en arm
De Iraanse economie kreeg het zwaar te verduren. Het land werd getroffen door een hyperinflatie, die opliep tot maar liefst 50%. Door de sancties werden niet alleen bedrijven getroffen. Ook Iraniërs die in het buitenland wonen, konden geen geld meer naar hun familie in Iran overmaken.
Het isolement leidde ook tot binnenlandse problemen. De kloof tussen rijk en arm werd groter. In de eerste jaren na de islamitische revolutie volgde er een periode waarin een kleine groep rijke handelslieden (bazaari), die nauwe banden onderhielden met de geestelijke leiders, uitgroeide tot de machtigste groep van het land.
Deze zogeheten mullah-miljonairs zorgden ervoor dat Iran zich ontwikkelde tot een land met een schizofreen karakter. Want tegelijkertijd groeide het arme deel van de bevolking hard.
Land van tegenstrijdigheden
Iran is na Saoedi-Arabië de tweede economie in het Midden-Oosten. In 2014 bedroeg het bruto binnenlands product 406 miljard dollar. De Iraanse bevolking telt ruim 80 miljoen mensen, waarvan 60 procent jonger is dan 30 jaar. De werkloosheid is hoog. Volgens schattingen van de Wereldbank leeft bijna een vijfde van de Iraanse bevolking onder de armoedegrens.
Iran blinkt uit in tegenstrijdigheden. Dat is goed terug te zien bij de generatie die na de islamitische revolutie is geboren. De manier waarop die in het leven staat is voor veel buitenstaanders moeilijk te begrijpen. Strenge religie en ongebreideld kapitalisme lijken hand in hand te gaan. Maar de islamitische regels die in het openbare leven gelden worden binnenshuis allang niet meer nageleefd. Er geldt een strenge censuur om gharbzadegi, de verderfelijke invloed van het Westen (in het Engels vertaald met westoxifi cation) tegen te gaan, maar de jongere generatie kijkt maar al te graag naar het Westen en wil niets liever dan een leven volgens westerse stijl. Engels spreken hoort daarbij, want dat vergroot de kans om te kunnen studeren in het Westen.
Economisch herstel
Ook de huidige Iraanse president Hassan Rohani studeerde in het Westen. Bij zijn verkiezing in 2013 beloofde hij een einde te maken aan de slechte economische toestand van het land. Nu de sancties worden opgeheven, mogen er weer zaken met Iran worden gedaan. Het land heeft de grootste reserves aan olie en gas in de wereld. Bovendien komen de Iraanse tegoeden in het buitenland vrij. Die worden geschat op 100 miljard dollar. De Iraanse president Rohani sprak al van een ‘gouden bladzijde’ in de geschiedenis van Iran. Hoe vastberaden hij is, bleek tijdens zijn recente bezoek aan Frankrijk. Daar kondigde hij aan dat Iran 114 passagiersvliegtuigen wil bestellen bij de Europese vliegtuigfabrikant Airbus. In dezelfde week kondigde de Chinese president tijdens een bezoek aan Iran aan om de banden tussen beide landen aan te halen.
Dat de Iraanse houding echt lijkt te zijn veranderd, blijkt ook uit het behoedzame diplomatiek handelen. Vlak voor de bekrachtiging van het nucleair akkoord werd een Amerikaans fregat door de Iraanse marine onderschept en de bemanning gearresteerd. In de oude situatie was dat aanleiding voor de zoveelste internationale rel, maar zowel de Iraniërs als de Amerikanen wisten de zaak snel te sussen. Ook in het conflict met Saoedi-Arabië laat Iran zich van zijn beste kant zien. Nadat een Iraanse geestelijke in Saoedi-Arabië ter dood was veroordeeld, bestormden boze Iraniërs begin dit jaar de Saoedische ambassade in Teheran. De Iraanse regering nam direct afstand van het incident, maar kon niet voorkomen dat de spanningen tussen beide landen opliepen. Twee weken later volgde het bericht dat 100 bestormers door de Iraanse politie zijn gearresteerd. Een zoveelste bewijs dat laat zien hoe serieus Iran is om een lange periode van isolement voorgoed af te sluiten.
> Rondreizen Iran
