Jerash, Romeinse stad in Jordanië

Een van de grootste en best bewaarde voorbeelden van Romeinse architectuur buiten Italië vind je in Jordanië. In een rustige, afgelegen vallei, zo’n vijftig kilometer ten noorden van de hoofdstad Amman liggen bij de Arabische stad Jerash de ruïnes van de Romeinse provincieplaats Gerasa. De perfect geplaveide straten met zuilenrijen, de resten van de vele tempels, stadspoorten en het theater zijn in uitstekende conditie.

De stad is ruim opgezet en de ligging is prachtig, dat maakt het tot een aangename plek om op je gemak de antieke straten te verkennen. Dat er nog zo veel goed bewaard is gebleven, komt onder meer doordat de stad na haar glorietijd langzaam in verval raakte en na een aardbeving in 747 niet meer was dan een eenvoudig boerendorpje. Tijdens de kruistochten was het al niet meer bewoond.

Door de afgelegen ligging kwam ook niemand op het idee de stenen te gebruiken als tweedehands bouwmateriaal voor nieuwe huizen in de omgeving. Zo raakte de stad, zonder al te grote verwoestingen, door verschillende landverschuivingen bedolven onder het zand. De voortdurende opgravingen sinds 1925 hebben Gerasa aan de vergetelheid ontrukt en het is nu na Petra de belangrijkste bezienswaardigheid van Jordanië.

Altijd schaduw
Als je de stad vanuit het zuiden nadert, doemt na een bocht in de weg een grote triomfboog op, als gedenkteken voor een bezoek van keizer Hadrianus in het jaar 129. Links van de weg ben je dan al de grote renbaan gepasseerd, waarvan alleen de middenberm is overgebleven. Ooit konden hier vanaf de tribunes 15.000 bezoekers de paardenrennen volgen. Extra charme ontlenen de Romeinse overblijfselen aan de ligging in de groene vallei, van noord naar zuid doorsneden door een beekje. Langs de oevers staan populieren en walnootbomen, die groen blijven en zelfs in de droogste tijden midden in de zomer, als de heuvels er al flink verdord uitzien, voor schaduw zorgen. Uit de kleine Arabische stad aan de overkant komt nauwelijks geluid. De betrekkelijke rust wordt overdag alleen verstoord door dagjesmensen uit Amman. Maar als je over de antieke stenen loopt heb je daar weinig last van, want de plaats is ruim opgezet. Onder het straatoppervlak ligt nog de riolering, die tot het laatst in werking is geweest. Opmerkelijk in de stad is het forum, dat in de laatste eeuwen van zijn bestaan de aparte ovale vorm heeft gekregen.

Het theater, dat plaats bood aan 3000 toeschouwers, is gedeeltelijk gerestaureerd. Vanaf de bovenste rijen heb je een fraai uitzicht over de stad, vooral wanneer de avondzon de oude stenen roze kleurt.

Bloei en verval
De grote bloeitijd van Gerasa was in de tweede eeuw van onze jaartelling en waarschijnlijk werd de stad al 500 jaar eerder gesticht, in de tijd van Alexander de Grote.

De opgravingen, die in de loop van de 20e eeuw begonnen, brachten de oude stad mondjesmaat aan het licht.

Maar deze vruchtbare plek, met ijzererts in de omgeving, werd vermoedelijk al veel eerder bewoond. De handelsroutes van de Nabateërs maakten Gerasa welvarend en het inwonertal groeide tot ongeveer 20.000. De stad maakte deel uit van de Decapolis, een federatie van tien Romeinse steden, waaronder Damascus en Amman, die sterke commerciële, politieke en culturele banden onderhielden. Het huidige stadsplan, met de grote colonnadestraat als hoofdstraat en twee haaks daarop staande zijstraten, dateert uit de bloeitijd in de 2e eeuw. Ook veel tempels werden toen verfraaid, twee grote badcomplexen opgetrokken en de hoofdstraten verbreed. Toen de Romeinse macht verzwakte en de handelsroutes over land in verval raakten, werd ook de betekenis van Gerasa minder. Er werd ook nauwelijks meer gebouwd, alleen nog een paar kerken voor de nieuwe christelijke godsdienst verrezen, ten koste van enkele tempels, die werden afgebroken of omgebouwd. Na de opkomst van de islam verminderde het aantal inwoners langzamerhand tot 5.000 en na de aardbevingen in de 8e eeuw werd de stad langzaamaan verlaten en raakte verborgen onder de aarde.

De Duitse reiziger Ulrich Jasper Seetzen ontdekte de overblijfselen In 1806. Later die eeuw vestigde een groep Circassiërs, afkomstig uit de Kaukasus, zich op de oostelijke oever. Zo ontstond daar het moderne Jerash, waaronder ook nog ruïnes verborgen moeten zijn. De opgravingen, die in de loop van de 20e eeuw begonnen, brachten de oude stad mondjesmaat aan het licht, hoewel waarschijnlijk nog steeds een groot deel van de stad onder het zand ligt.

Bekijk onze reizen door Jordanië.