De Wharenui: het kloppende hart van Nieuw-Zeeland
Door Kirsten Bliekendaal
Als je aan Nieuw Zeeland denkt, dan denk je aan fantastische landschappen, de vogel die niet vliegen kan (kiwi) en The Lord of The Rings. Alleen dat is al reden genoeg om naar dit fascinerende land te gaan. Maar wat je ook ziet zijn gemeenschapshuizen van de Maori, de Wharenui. Het is dé plek waar de Maori cultuur tot leven komt.
De gemeenschapshuizen vind je overal in Nieuw-Zeeland. Veel op het Noordereiland en op het platteland in kleine dorpen, maar ook modernere varianten in universiteiten en scholen. De Wharenui nemen een belangrijke plek in binnen de Maori-cultuur en dat is aan alles te merken. Elke vorm en elk ornament heeft een betekenis. Zelfs hoe jij er binnenloopt is belangrijk.
Huis als persoon
In de prachtige Bay of Islands en in Rotorua kun je zelf binnenkijken bij zo’n typisch gemeenschapshuis. In Rotorua zie je de rijkversierde Wharenui. Ze zijn vaak van hout, hebben een puntdak en overal zie je houten figuren. Om de huizen is een omheining, dit is de marea ofwel de ontmoetingsgrond. Dit is de grond waar Maori al generaties lang samenkomen. Ook is er een eetruimte en kookgedeelte (wharekai). De Wharenui is het middelpunt van de marea. Hier komen volgens de Maori, die in meerdere goden geloven, de binnen- en buitenwereld samen. Want als muren konden spreken, dan zouden de stemmen van hun voorouders er duidelijk in te horen zijn.
Een en al symboliek
De Wharenui is de plek waar Maori in verbinding staan met de spirituele wereld en hun voorouders. Daarom zijn deze huizen het kloppende hart van de Maori, hier liggen hun roots. En alles aan het huis herinnert hen hieraan. Kijk maar naar de grote uitgesneden figuur op de top van het huis. Dit is de tekoteko, een beeltenis van de voorouder van een stam. Links en rechts van het gebouw staan planken, de maihi. Deze stellen de uitgestrekte armen van de voorouder. voor Zij heten op die manier hun bezoekers een warm welkom. Misschien zie je in de twee rechtopstaande gravures wel de benen van de voorouder (amo). De ruggenwervel (tāhūhū) vind je als balk binnen in het huis en de paal (poutokomanawa) midden in het huis, staat voor het kloppende hart van de voorouder. De paal verbindt ook de hemel en de aarde. Gravures op de muren (whakairo) vertellen de verhalen van de verschillende generaties binnen de Maori-stam.
Op blote voeten
Je kunt de Wharenui zien als een soort geschiedenisboek waar het barst van de verhalen en figuren uit het verleden van de Maori. Met zo’n bijzondere plek ga je natuurlijk respectvol om. Daarom draag je niets op het hoofd als je binnen bent. Als je hoofd bedekt is, zou je namelijk zomaar de weg voor jouw eigen voorouders naar jouw hoofd en hart kunnen blokkeren. Daarnaast ga je met blote voeten naar binnen. Zo sta je beter in verbinding met de bijzondere grond onder jouw voeten. Adem diep in en geniet van het moment.
Het land van de lange witte wolk
Niet alleen op het gebied van natuur en (Maori)cultuur is Nieuw-Zeeland bijzonder, ook historisch gezien verschilt dit land van anderen. Want het land heeft nauwelijks historie waar de mens in voorkomt. Dat komt omdat Nieuw-Zeeland een van de laatste landen is waar mensen voet aan de grond hebben gezet. En dat waren niet eens de Europeanen Abel Tasman of Thomas Cook. Ja die kwamen wel, maar mensen van de eilanden in Polynesië waren hen voor. Met hun kano's peddelden zij over de Grote Oceaan naar Nieuw-Zeelands Zuidereiland. De mensen die uit de kano’s stapten noemden zich Maori en het land kreeg de naam Aotearoa, dat zoveel betekent als 'het land van de lange witte wolk'. Het land zag er vanuit de verte daadwerkelijk uit als een lange witte wolk. Waarschijnlijk speelde zich dit af rond het jaar 1200, maar sommige oorsprongsverhalen gaan nog verder terug. Zo zou Maori leider Kupe rond het jaar 1000 de eerste bezoeker zijn geweest van Aotearoa. Het type kano waarmee hij aankwam kun je zien in Bay of Islands. Pas honderden jaren later zou de Nederlander Abel Tasman in zijn voetsporen volgen. Naar hem is een van de nationale parken van Nieuw-Zeeland vernoemd. Maar voor zijn komst was het land voor de Maori alleen. Zij hebben de basis gelegd voor het magisch mooie land dat Nieuw-Zeeland nu is.
