Verbazingwekkend IJsland

Nadat IJsland door de bankencrisis nagenoeg failliet was, volgde er een wonderbaarlijke wederopstanding.  De vulkaanuitbarsting van 2010 bleek een ongekende impuls voor het toerisme.

TEKST RICCI SCHELDWACHT

Apart, eigengereid, uitzonderlijk. Het zijn stuk voor stuk treffende  kwalificaties om IJsland in één woord te typeren. Denk aan het sprookjesachtige  vulkaanlandschap. Aan de eigenzinnigheid van popzangeres Björk,  de onverzettelijkheid van het IJslandse voetbalelftal tijdens het laatste EK, of  aan het wonderbaarlijke herstel van de economie na de bankencrisis in 2008  toen het land nagenoeg failliet was.  

IJsland is in meer opzichten een bijzonder land. Een eiland met een  oppervlakte van 103.000 m2, bijna drie keer zo groot als Nederland, met  een bevolking 330.000 inwoners, vergelijkbaar met dat van de stad Utrecht.  Een land waar meer dan de helft van de bevolking in de hoofdstad Reykjavik  woont, omdat een groot deel van het land vanwege het onherbergzame  landschap onbewoonbaar is.  

Economische tegenslag

Wie weleens in IJsland is geweest, weet hoe overweldigend de natuur er is.  Alsof je met een tijdmachine terug naar het stenen tijdperk bent gereisd.  Maar het vulkanische landschap is niet de enige reden waarom IJsland een  bijzonder land genoemd kan worden. De laatste decennia onderging de  IJslandse economie een turbulente ontwikkeling die steile hoogten en  venijnige dalen kende.  Tot het einde van de jaren 80 werd de IJslandse economie met strakke hand  door de overheid geleid. 
 

Economisch gezien was IJsland te vergelijken met  een socialistisch land in het voormalige Oostblok. Economisch gezien, want  IJsland kent een lange democratische traditie. Het allereerste parlement  stamt al uit het jaar 930. In 1262 werd IJsland een kolonie, eerst van  Noorwegen en vervolgens van Denemarken. In 1918 werd IJsland deels  onafhankelijk en vormde het voor 25 jaar lang een unie met Denemarken.  Toen de termijn in 1944 afliep, kon de unie vanwege de Tweede Wereldoorlog  niet worden verlengd. Op 17 juni 1944 werd IJsland volledig onafhankelijk.  

IJsland behoort tot de welvarendste landen van de wereld. Het land wordt  omgeven door een visrijke zee. De talrijke natuurlijke warmwaterbronnen  leveren 85% van de energie die de IJslanders verbruiken.  Ook op andere terreinen scoort het land goed. Sinds het einde van de 18e  eeuw kent het land nagenoeg geen analfabetisme. Volgens het glazen plafond  index van het tijdschrift The Economist is IJsland het beste land ter wereld  voor werkende vrouwen.  De IJslandse regering waakt zorgzaam over het welzijn van de bevolking.  Daarbij schrikt de overheid niet terug voor verregaande maatregelen. Voor de  komst van de commerciële televisie in 1986 zond de IJslandse publieke  omroep een dag in de week niet uit, omdat de regering vond dat mensen  minstens een dag in de week iets anders moesten doen dan tv-kijken. In de  zomer ging de zender zelfs een hele maand op zwart.  Het tekent de rigoureuze aanpak waarmee IJsland het liefst zijn  eigen koers vaart. 

Toen het land in 2008 getroffen werd door de  bankencrisis en zo goed als failliet was verklaard, volgde er  een wonderbaarlijke wederopstanding. Aanvankelijk was die  te danken aan een financiële miljardeninjectie door het  Internationaal Monetair Fonds (IMF) en een aantal Europese  landen. Daarop vroeg IJsland offcieel het lidmaatschap van  de Europese Unie aan. In juli 2009 verkreeg IJsland de status  van kandidaat-lid van de EU. Maar in 2015 liet de IJslandse  regering weten de aanvraag voor het EU-lidmaatschap in te  trekken. De IJslanders vreesden voor het verlies van de eigen  visrechten waarvan de IJslandse economie nog voor een  groot deel afhankelijk is. In de jaren 50 en 70 van de vorige  eeuw waren diezelfde visrechten zelfs aanleiding voor een  aantal confrontaties tussen IJsland en Groot-Brittannië, die  de geschiedenis in zouden gaan als de Kabeljauwoorlogen.  IJslandse en Britse vissersboten ramden elkaar en  vernielden elkaars netten. De IJslandse kustwacht greep in  en de Britten stuurden marineschepen naar IJsland. Toen  IJsland daarop dreigde de NAVO te verlaten en de miltaire  basis van de NAVO bij Keflavik te sluiten, gaven de Britten  de strijd op.  

Toerisme

Inmiddels is Keflavik uitgegroeid tot een drukbezochte, internationale  luchthaven. De laatste jaren maakt het IJslandse toerisme een stormachtige  ontwikkeling door. Vóór 2000 kende IJsland weinig toerisme, maar voor 2017  worden er 2,25 miljoen toeristen verwacht. Die explosieve groei is het gevolg  van een inventieve campagne door het IJslands toeristenbureau Promote  Island. Dat greep de vulkaanuitbarsting van 2010 aan om IJsland  internationaal op de kaart te zetten. In een grootscheepse campagne op de  sociale media, waarbij de bevolking zelf werd betrokken, presenteerde IJsland  zich als een veilig en gastvrij land, waarbij saamhorigheid onder de bevolking  vooropstaat. De positieve uitstraling en de bijzondere natuur in combinatie  met wellness maakten van IJsland een aantrekkelijke vakantiebestemming.  Bovendien is het bij verschillende luchtvaartmaatschappijen mogelijk om een  stopover te maken zonder extra overstapkosten.  

Economisch herstel

IJsland lijkt het slechte economisch tij te hebben gekeerd. Het toerisme heeft  de visserij inmiddels verdrongen als belangrijkste inkomstenbron. Daarnaast  kent IJsland ook een bloeiende game-industrie. Het land kent weer een  economische groei en de werkloosheid is gedaald tot rond de twee procent.  

Opvallend daarbij is dat de overheid de belangen van de bevolking zwaarder  liet wegen dan het overeind houden van de banken. De verantwoordelijke  bankiers werden zonder aanziens des persoons aangepakt en werden  veroordeeld tot een paar jaar gevangenisstraf.  Ook de IJslandse premier Gunnlaugsson moest aftreden toen zijn naam  opdook in de Panama Papers en bekend werd dat hij en zijn echtgenote  miljoenen in het buitenland hadden ondergebracht zonder daar belasting  over te betalen.  

In januari van 2017 trad een nieuwe regering aan. Die wil de bevolking in een  referendum laten beslissen of het land toch lid wordt van de EU. De vraag is of de  IJslanders dat nog  willen, want eens  te meer hebben ze  aangetoond dat  ze het liefst hun  eigen boontjes doppen.    

Rondreizen IJsland.