De Chimborazo
de hoogste berg op aarde?
Tekst: Marc Bessems
De vraag is simpel genoeg: wat is de hoogste berg op aarde? Ieder schoolkind weet het antwoord, als hij of zij een beetje heeft opgelet bij de aardrijkskundelessen: Mount Everest, officieel 8848 meter boven zeeniveau. Maar stel de vraag in Ecuador en je krijgt een heel ander antwoord. ‘El Chimborazo’, de trots van het land, is het hoogste punt ter wereld. Ook al is die slechts 6263,47 meter boven zeeniveau. En geloof het of niet: ze hebben een punt.
De vader der vulkanen
Voor de inheemse bevolking van Ecuador is ‘Taita’ (Vader) Chimborazo heilig. Nergens anders op aarde kan je zo dichtbij de zon en de sterren komen, beweren ze. De dode vulkaan, met zijn ijzige laag van eeuwige sneeuw, staat prominent afgebeeld op de nationale vlag van Ecuador. Tot halverwege de negentiende eeuw was de Chimborazo ook in de ogen van de rest van de wereld de hoogste berg op aarde. Europese wetenschappers hadden Mount Everest nog niet ontdekt en de ‘vader van de vulkanen’ in het huidige Ecuador had een onweerstaanbare aantrekkingskracht op avonturiers en wetenschappers uit die tijd. In
1735 kreeg een Franse koninklijke expeditie onder leiding van Charles Marie de la Condamine toestemming van de Spanjaarden om wetenschappelijk onderzoek te verrichten in Spaans-Amerika. La Condamine moest de omvang van de evenaar opmeten. Hij wilde ook graag uitzoeken hoe hoog de Chimborazo precies is. Dat laatste lukte hem nooit helemaal, maar het hoofddoel van de Franse missie werd wel bereikt. Mede dankzij La Condamine werd het gelijk van Isaac Newton aangetoond: de aarde is geen perfecte bol, maar uitgezet aan de evenaar en platter bij de polen. Het reisverslag dat de Franse wetenschapper uiteindelijk schreef, werd een bestseller in Europa. Het boek gaf een inkijkje in de voor Europeanen vrij onbekende wereld van Spaans-Amerika. Alexander von Humboldt, een jonge intellectueel uit een voorname Pruisische familie, verslond de verhalen van La Condamine. Hij droomde van verre reizen, wetenschappelijke expedities en avonturen. In 1799 kwam zijn grote kans. Alexander von Humboldt kreeg, net als La Condamine voor hem, toestemming van de Spanjaarden om rond te reizen in Spaans-Amerika. Het hoogtepunt van zijn reizen door Zuid-Amerika was, heel letterlijk, de Chimborazo.
De beklimming van von Humboldt Von Humboldt bereikte op 23 juni 1802 bijna de top van de dode vulkaan. Het was een heroïsche beklimming, zonder moderne hulpmiddelen als bergschoenen. Uiterst traag klom de Pruisische wetenschapper naar boven. Hij had een zere voet en om de paar meter hield hij stil om iets op te meten of observeren en aantekeningen te maken. Hij kreeg last van hoofdpijn, duizeligheid en braken. Von Humboldt beschreef heel precies wat de ijle lucht met hem deed, en legde een verband met het gebrek aan zuurstof op grote hoogte. En passant was hij daarmee de eerste die de hoogteziekte wetenschappelijk beschreef.Toen de koude mist ineens optrok en de besneeuwde top van de Chimborazo helder afstak tegen een strakblauwe hemel, zag Von Humboldt een gapend gat voor zich. De smalle richel waarover hij met zijn drie reisgezellen naar boven gekropen was, hield abrupt op. Verdergaan was geen optie. Bijna kruipend waren ze tot een hoogte van 5917 meter boven zeeniveau geklommen, ruim 300 meter van de top. Nog nooit was iemand zo ver gekomen, zelfs de eerste ballonvaarders haalden die hoogte niet. Het verhaal van de spectaculaire beklimming betekende de definitieve doorbraak voor Von Humboldt: hij was vanaf nu een internationale beroemdheid. Belangrijker nog: op de flanken van de Chimborazo kreeg Von Humboldt zijn grootste inzichten. Planten die hij op de Chimborazo had beschreven, deden hem denken aan vegetatie elders, op plekken aan de andere kant van de wereld. Hij legde een globaal verband tussen hoogte en klimaat en bepaalde types vegetatie. Dat verwerkte hij in zijn ‘Naturgemälde’ een prachtige schets van de berg die hij zojuist bedwongen had. Het was een van de eerste infographics uit de geschiedenis en de beroemdste afbeelding van de Chimborazo.
Mijn delirium op de Chimborazo
Terug in Europa ontmoette Von Humboldt de jonge Zuid-Amerikaan Simon Bolívar, een groot bewonderaar van zijn werk. De twee raakten bevriend en hielden ook na Bolívar’s terugkeer naar zijn geboorteland, het huidige Venezuela, contact. De jonge vriend van Alexander von Humboldt groeide uit tot de legendarische ‘Libertador’ (Bevrijder) van Zuid-Amerika. Hij verdreef de Spanjaarden uit het huidige Ecuador, Venezuela, Colombia, Panama, Peru en Bolivia. Dat laatste land werd vernoemd naar Bolívar. In 1822, op het hoogtepunt van zijn macht, trad de Zuid- Amerikaanse onafhankelijkheidsstrijder in de voetsporen van zijn vriend, Von Humboldt. Ook hij beklom de Chimborazo, en schreef er een gedicht over. “Mijn delirium op de Chimborazo” is een metafoor voor de strijd die Bolívar al die jaren voerde. Bevangen door de ijle lucht zag Bolívar in een visioen voor zich hoe de bevrijde gebieden één nieuw, groot land zouden vormen, Gran Colombia. Die droom spatte al snel uiteen, maar Bolívar is tot op de dag van vandaag een van de belangrijkste figuren uit de geschiedenis van het continent.
De hoogte berg ter wereld
De Chimborazo raakte in de vergetelheid. In de tweede helft van de negentiende eeuw werd duidelijk dat de Himalaya het dak van de wereld was, en niet de Andes. Mount Everest bleek de hoogste berg op aarde. Bergbeklimmers uit de hele wereld wilden nu de Everest beklimmen, de dode vulkaan in Ecuador was niet meer zo interessant. En toch… ‘Taita’ Chimborazo maakte in 2016 een bescheiden comeback. Een nieuwe Franse expeditie trad in de voetsporen van La Condamine, de wetenschapper die aantoonde dat de aarde geen perfecte bol is. Die ontdekking betekent dat bergen rond de evenaar, waar de aarde is uitgezet, verder van het centrum van onze aarde liggen dan bergen elders op aarde. Ook al zijn ze misschien lager als je vanaf zeeniveau zou meten. Met dat idee in het achterhoofd vertrok de nieuwe Franse expeditie naar Ecuador, 280 jaar na La Condamine. Deze keer beklommen de Fransen de dode vulkaan, gewapend met de modernste GPS meetapparatuur. De Chimborazo bleek exact 6384,416 kilometer van het centrum van de aarde verwijderd. Zo bekeken is het nationale symbool van Ecuador wel degelijk de hoogste berg ter wereld; bijna twee kilometer hoger dan de Mount Everest. Die is volgens de Fransen slechts 6382,605 kilometer verwijderd van het centrum van de aarde. Het ligt er dus maar net aan hoe je het meet. De schoolkinderen in Ecuador hebben gelijk: ook hun berg is het hoogste punt van onze planeet.
Tijdens onze reizen naar Ecuador kunnen we Chimborazo tot 5000 meter hoogte bestijgen. Het pad stijgt gestaag en biedt spectaculaire uitzichten.
Marc Bessems is journalist, schrijver en filmmaker. Hij werkt sinds 2013 als correspondent Latijns-Amerika voor de NOS.
Bekijk onze reizen door Ecuador.
