Verbazingwekkend IJsland
Nadat IJsland door de bankencrisis nagenoeg failliet was, volgde er een wonderbaarlijke wederopstanding. De vulkaanuitbarsting van 2010 bleek een ongekende impuls voor het toerisme.
TEKST RICCI SCHELDWACHT
Apart, eigengereid, uitzonderlijk. Het zijn stuk voor stuk treffende kwalificaties om IJsland in één woord te typeren. Denk aan het sprookjesachtige vulkaanlandschap. Aan de eigenzinnigheid van popzangeres Björk, de onverzettelijkheid van het IJslandse voetbalelftal tijdens het laatste EK, of aan het wonderbaarlijke herstel van de economie na de bankencrisis in 2008 toen het land nagenoeg failliet was.
IJsland is in meer opzichten een bijzonder land. Een eiland met een oppervlakte van 103.000 m2, bijna drie keer zo groot als Nederland, met een bevolking 330.000 inwoners, vergelijkbaar met dat van de stad Utrecht. Een land waar meer dan de helft van de bevolking in de hoofdstad Reykjavik woont, omdat een groot deel van het land vanwege het onherbergzame landschap onbewoonbaar is.
Economische tegenslag
Wie weleens in IJsland is geweest, weet hoe overweldigend de natuur er is. Alsof je met een tijdmachine terug naar het stenen tijdperk bent gereisd. Maar het vulkanische landschap is niet de enige reden waarom IJsland een bijzonder land genoemd kan worden. De laatste decennia onderging de IJslandse economie een turbulente ontwikkeling die steile hoogten en venijnige dalen kende. Tot het einde van de jaren 80 werd de IJslandse economie met strakke hand door de overheid geleid.
Economisch gezien was IJsland te vergelijken met een socialistisch land in het voormalige Oostblok. Economisch gezien, want IJsland kent een lange democratische traditie. Het allereerste parlement stamt al uit het jaar 930. In 1262 werd IJsland een kolonie, eerst van Noorwegen en vervolgens van Denemarken. In 1918 werd IJsland deels onafhankelijk en vormde het voor 25 jaar lang een unie met Denemarken. Toen de termijn in 1944 afliep, kon de unie vanwege de Tweede Wereldoorlog niet worden verlengd. Op 17 juni 1944 werd IJsland volledig onafhankelijk.
IJsland behoort tot de welvarendste landen van de wereld. Het land wordt omgeven door een visrijke zee. De talrijke natuurlijke warmwaterbronnen leveren 85% van de energie die de IJslanders verbruiken. Ook op andere terreinen scoort het land goed. Sinds het einde van de 18e eeuw kent het land nagenoeg geen analfabetisme. Volgens het glazen plafond index van het tijdschrift The Economist is IJsland het beste land ter wereld voor werkende vrouwen. De IJslandse regering waakt zorgzaam over het welzijn van de bevolking. Daarbij schrikt de overheid niet terug voor verregaande maatregelen. Voor de komst van de commerciële televisie in 1986 zond de IJslandse publieke omroep een dag in de week niet uit, omdat de regering vond dat mensen minstens een dag in de week iets anders moesten doen dan tv-kijken. In de zomer ging de zender zelfs een hele maand op zwart. Het tekent de rigoureuze aanpak waarmee IJsland het liefst zijn eigen koers vaart.
Toen het land in 2008 getroffen werd door de bankencrisis en zo goed als failliet was verklaard, volgde er een wonderbaarlijke wederopstanding. Aanvankelijk was die te danken aan een financiële miljardeninjectie door het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en een aantal Europese landen. Daarop vroeg IJsland offcieel het lidmaatschap van de Europese Unie aan. In juli 2009 verkreeg IJsland de status van kandidaat-lid van de EU. Maar in 2015 liet de IJslandse regering weten de aanvraag voor het EU-lidmaatschap in te trekken. De IJslanders vreesden voor het verlies van de eigen visrechten waarvan de IJslandse economie nog voor een groot deel afhankelijk is. In de jaren 50 en 70 van de vorige eeuw waren diezelfde visrechten zelfs aanleiding voor een aantal confrontaties tussen IJsland en Groot-Brittannië, die de geschiedenis in zouden gaan als de Kabeljauwoorlogen. IJslandse en Britse vissersboten ramden elkaar en vernielden elkaars netten. De IJslandse kustwacht greep in en de Britten stuurden marineschepen naar IJsland. Toen IJsland daarop dreigde de NAVO te verlaten en de miltaire basis van de NAVO bij Keflavik te sluiten, gaven de Britten de strijd op.
Toerisme
Inmiddels is Keflavik uitgegroeid tot een drukbezochte, internationale luchthaven. De laatste jaren maakt het IJslandse toerisme een stormachtige ontwikkeling door. Vóór 2000 kende IJsland weinig toerisme, maar voor 2017 worden er 2,25 miljoen toeristen verwacht. Die explosieve groei is het gevolg van een inventieve campagne door het IJslands toeristenbureau Promote Island. Dat greep de vulkaanuitbarsting van 2010 aan om IJsland internationaal op de kaart te zetten. In een grootscheepse campagne op de sociale media, waarbij de bevolking zelf werd betrokken, presenteerde IJsland zich als een veilig en gastvrij land, waarbij saamhorigheid onder de bevolking vooropstaat. De positieve uitstraling en de bijzondere natuur in combinatie met wellness maakten van IJsland een aantrekkelijke vakantiebestemming. Bovendien is het bij verschillende luchtvaartmaatschappijen mogelijk om een stopover te maken zonder extra overstapkosten.
Economisch herstel
IJsland lijkt het slechte economisch tij te hebben gekeerd. Het toerisme heeft de visserij inmiddels verdrongen als belangrijkste inkomstenbron. Daarnaast kent IJsland ook een bloeiende game-industrie. Het land kent weer een economische groei en de werkloosheid is gedaald tot rond de twee procent.
Opvallend daarbij is dat de overheid de belangen van de bevolking zwaarder liet wegen dan het overeind houden van de banken. De verantwoordelijke bankiers werden zonder aanziens des persoons aangepakt en werden veroordeeld tot een paar jaar gevangenisstraf. Ook de IJslandse premier Gunnlaugsson moest aftreden toen zijn naam opdook in de Panama Papers en bekend werd dat hij en zijn echtgenote miljoenen in het buitenland hadden ondergebracht zonder daar belasting over te betalen.
In januari van 2017 trad een nieuwe regering aan. Die wil de bevolking in een referendum laten beslissen of het land toch lid wordt van de EU. De vraag is of de IJslanders dat nog willen, want eens te meer hebben ze aangetoond dat ze het liefst hun eigen boontjes doppen.
Rondreizen IJsland.